1 Kasım 1914'te Osmanlı Devleti’ne savaş ilan eden Rusya, Doksanüç Harbinde (1878) ele geçirdikleri Ardahan ve Kars'taki  birlikleriyle, 2 Kasım'da saldırıya geçmişti. Hedefleri Erzurum'u ele geçirmekti. Ruslar 25 km ilerlemişlerse de Osmanlı kuvvetleri durdurmuştu.  
Bu iyi başlangıç, Harbiye Nazırı ve Genelkurmay Başkanvekili Enver Paşa'nın hırsını körükledi. Enver,  Alman Askeri Misyonu başkanı Liman von Sanders'e, Sarıkamış'ta Ruslar üzerine saldırı düzenleyeceğinden, Kars, Ardahan ve Batum'u geri almak planından bahsetti. Sanders, harekâtın mevsim şartları ve coğrafi etkenler nedeniyle çok zor olacağını belirtti. Sanders, Enver Paşa'nın hayali görüşler ileri sürdüğünü, Afganistan üzerinden Hindistan'a yürümek niyetinde olduğunu belirtmiştir. Enver Paşa, Sanders'in uyarılarına rağmen Sarıkamış harekatında ısrarlıydı. Bunun için kışın şiddetine rağmen kadınlar ve çocuklar cephane taşımış, halk tarafından 15-20 bin fanila, çorap ve çamaşır orduya armağan edilmişti.
6 Aralık'ta İstanbul'dan ayrılan Enver Paşa, Trabzon üzerinden, Erzurum'a geçti. Karlarla kaplı  dağlarda  kış donatımından yoksun askerlerle yapılacak harekât çok riskliydi. Enver Paşa, büyük başarı için büyük risk almakta kararlıydı. Amacı Ruslar’ı yenip, Kafkas Türklerine ulaşmak Rusya'yı bölgeden atmaktı. Bunu başarabilmek için eksi 20-25 soğukta, üç bin metreyi bulan Allahuekber Dağları’nı geçmek gerekiyordu. Enver Paşa, saldırı için baharın beklenmesini savunan, 3. Ordu Komutanı Hasan İzzet Paşa'yı görevinden alarak, komutayı kendisi üstlendi. Cepheyi gezerken, erlerin aç ve kıyafetlerinin yetersiz olduğunu gördü, fakat onlara ümitli sözler söyledi.  Kafkasya'ya girileceğini, orada bolluğa kavuşulacağını, İslam dünyasının umutlarının Türk askerlerine bağlı olduğunu bildirdi. Rusların asker sayısı 60 bin, Osmanlı kuvvetlerinin ise 90 bin civarındaydı. 
 22 Aralık 1914'te  harekâtı başlattı, Osmanlı birliklerinin en büyük engeli Kuzey rüzgârlarının dondurucu soğuğuydu. Buna rağmen Rus saldırısını püskürten, Osmanlı kuvvetleri Oltu ve Bardız'a girdi. Bir koldan da Ardahan ve Kars üzerine yürüdüler. Ne var ki  Osmanlı askerlerinin cesaret ve yurt sevgisi felaketi önleyemedi. Enver Paşa 25 Aralık'ta  Sarıkamış'a altı kilometre kadar yaklaştı. Enver Paşa, 26 Aralık'ta olumsuz sonuçlanan iki saldırıdan sonra X. Kolordunun gelmesini bekledi. Ancak bu kolay değildi. Allahüekber dağlarından geçen 25 kilometrelik yol bir metre karla kaplıydı. Asker saatte ancak bir kilometre ilerleyebiliyordu. Gece ve gündüz yürünerek, yolda soğuk, açlık ve yorgunluktan on bine yakın asker hayatını kaybetmiş,  üç bin kişi Sarıkamış'a ulaşabilmişti. Bundan dolayı 30 Aralık'ta Ruslar’a karşı girişilen iki saldırıdan bir sonuç alınamadı. 4 Ocak'ta Sarıkamış'ın kuzey sırtlarında 20 km uzunluğundaki cepheyi tutan 7000 Osmanlı kuvvetine karşılık Ruslar 30.000 kişiyle saldırıya geçti. Soğuğa karşı yazlık kıyafetler ve beslenme yetersizliği içindeki Osmanlı askerleri, kış şartlarına uyumlu Ruslar karşısında varlık gösteremedi. Karakışın beyaz felaketinde binlerce askerimiz donarak hayatını kaybetti. Ayakta kalanları da Ruslar öldürmüş veya esir almıştı. Enver Paşa Sarıkamış'taki kuvvetlerin komutasını Hafız Hakkı Paşa'ya bırakıp 5 Ocak 1915'te cepheden ayrıldı. 
Aynı gün Hafız Hakkı Paşa, her şey bittiğini gördü, askerlere geri çekilme emrini verdi. Geri çekiliş sırasında, Ali İhsan Paşa ve IX. Kolordu erleri esir düştü. Hafız Hakkı Paşa, atını sürerek canını zor kurtarabildi. Enver Paşa, ordunun savaşı başarıyla sürdürdüğünü söyleyerek (!) Hasankale'ye oradan da Erzurum'a geçti. Halkın gözüne görünmeden, Vali Tahsin Bey'in sağladığı bir kızakla Sivas'a doğru çekip gitti. Sarıkamış harekâtı üç haftada hezimetle sonuçlandı. Karakışın ortasında 78 bin şehit verilmiş, top, silah ve taşıt araçlarının yarısından fazlası kaybedilmişti. Tifüs hastalığına yakalanan Ordu Komutanı Hafız Hakkı Paşa hayatını kaybetti. Ordunun insan ve malzeme kaybı çok büyüktü. Elinde tüfeğiyle, canlı bir insan gibi kar yığınlarının üzerinde donup kalmış, binlerce Mehmetçiğin tüyler ürpertici manzarası hafızalara kazındı. İstanbul'a dönen Enver Paşa, Sarıkamış bozgunu hakkında basına sansür uygulamış, halk olup bitenleri yıllar sonra öğrenebilmiştir. Şehitlerimizin ruhu şad mekanları cennet olsun.