Dünyaya bakış ve ilgi alanı itibariyle üniversite ile yerelin penceresi farklı mecralara açılsa da, yurtiçi ve yurtdışında yerel ile üniversitenin buluştuğu çok başarılı örnekler de mevcuttur. Konuyla ilişkili olarak kaleme aldığımız birkaç yazımız olsa da somut olarak on yıl kadar önce "Üniversite ile Yerel Toplum ve Yerel Ekonomiyi Geliştirme Modeli" başlıklı teknik bir değerlendirme yazısını Korkuteli özelinde ele almış ve görüşlerimizi ilgili birimlerle paylaşmıştım. Bugün üniversite ile yerel arasındaki ilişki ve etkileşimin nasıl olması gerektiği konusu, tam olarak tartışıldığı söylenemezse de hala gündemde ve önemini koruyor. Burada konuyu bir örnek olarak Korkuteli üzerinden tartışmak ve Korkuteli örneği üzerinden hareketle yerelde neler yapılabilir ve yapılması gerekir? gibi sorularını sormak istiyorum.
Korkuteli bilindiği gibi Türkiye kültür mantarı üretiminin yarısını, mantar üretimi için gerekli materyal olan kompostun ise neredeyse %70'ini üretiyor. Bu potansiyelden hareketle 10 yıl kadar önce Akdeniz Üniversitesi Korkuteli Meslek Yüksekokulu'nda Mantarcılık Programının açılması için girişimlerde bulunarak hasbelkader sektöre yönelik önemli bir süreci başlatmıştık. Bu girişimin arkasında Korkuteli'nin uzun vadede kültür mantarcılığı alanında rekabetteki üstünlüğünü koruyabilmek için bilgi ve teknoloji üretmesi gerçeği vardı. Bu şekilde teknik bakımdan etkin ve verimli çalışan bir sistem kurmak, mantar teknikerleri yetiştirmek, uluslararası düzeyde araştırma merkezi kurmak ve bir gıda maddesi olması itibariyle insan sağlığını dikkate alan bir anlayışla süreci geliştirmeyi amaçlamıştık.
Böylece Türkiye'nin kültür mantarı üretim merkezi olan Korkuteli'yi uluslararası alanda da seçkin bir "Kültür Mantarı Araştırma ve Eğitim Merkezi" haline getirmek üzere stratejiler ortaya koymak yönünde Bakanlıklar, İl, Yerel Yönetimler, sivil toplum ve özel sektör kuruluşlarıyla ve üreticilerle birlikte çalışmalar yapmış, projeler hazırlamış, arama toplantıları, şenlikler ve konferanslar düzenlemiştik. Tabii "vizyonsuz veya vizyonunda yerel ve toplumsal fayda konuları yer alsa da, akademik öncelikleri net olmayan, öğrenci sayısını artırmakla geliştiğini zanneden ve toplumsal yarara gereken önemi vermeyen üniversite yönetimlerinin" konuya sahip çıkmaması, hatta belki de konunun önemini kavrayamaması nedeniyle beklenen ivme ve gelişme yakalanamadı. Tabii böyle olunca öncelikle zaman kaybedildi ve bununla birlikte kaybeden sadece insanımız ve yerel ekonomi olmadı, aynı zamanda bilim de oldu…
Ancak bu durum; gereken çaba gösterildi fakat olmadı, yani işlem tamamlandı ve defter kapatıldı anlamına gelmiyor. Durmadan koşmaya ve değişimi zorlamaya devam anlamına geliyor. İşte ilgi yazımız ve bakalım Üniversite ve Yerel dinamikler arasında nasıl bir sinerji oluşturmak mümkün, okuyalım, düşünelim, karar verelim.
ÜNİVERSİTE İLE YEREL TOPLUM VE YEREL EKONOMİYİ GELİŞTİRME VE ETKİNLİĞİ ARTIRMA MODELİ (ÜNİYEREL-2008)
Korkuteli'de ve Türkiye'de tüm tarım sektörünün ve mantarcılığın geleceği, eğitimli/diplomalı üreticilerin sayısının artırılması ile mümkündür. Tarımın diğer alanlarında da olduğu gibi kültür mantarı üreticilerinin ve yeni iş kuran ve yatırım yapacakların mutlaka mantarcılık eğitimi almaları gereklidir. Özellikle Yüksekokulumuzda kurulan Mantarcılık Programının bölge mantarcılığına katkısını üst düzeyde sağlamak üzere, Yönetimimiz özel bir uygulama yürütmektedir. Amac üniversite ile yerel toplum ve ekonomi ilişkilerini ve etkinliğini artırmaktır.
Konuyla ilgili yaptığımız çalışmalar sonunda aşağıdaki üniversite ile yerel toplum ve ekonomisini geliştirme ve etkinliğini artırma modelinin tüm sektörlere uyarlanması ile ilgili sektörlerin gelişmesinde etkili olacağı düşünülmektedir. Bu çerçevede üniversite ile yerel toplum ve ekonomisini geliştirme ve etkinliğini artırma modelinin sürdürülebilir olması için 11 temel konu/gerekçe bulunmaktadır:
1- Tarımsal faaliyetlerin iyi tarım uygulamaları (Globalgap gibi) kapsamında bilinçli bir şekilde sürdürülebilmesi, İnsan, toplum ve çevre sağlığı için "olmazsa olmaz" olan sağlıklı ve kaliteli gıda üretiminin yaygınlaştırılmasının sağlanmasına hizmet etmek ve geleneksel mantar üretici aile işletmelerini geliştirerek modern işletmeler haline getirmek amacıyla; sürdürülebilir bir gelişme sürecinin başlatılması için, ilgili paydaşları katılımcı yaklaşımlarla süreç içine alacak çalışmaların geliştirilmesi,
2. Aile işletmelerine kendi çocukları aracılığıyla bilim ve teknoloji transferi sağlamak, Mantar üreten ailelerin çocuklarının mantarcılık programına kaydolması ile, onların nitelikli "Mantar Teknikerleri" olmalarını sağlayarak, bilimsel verilerin ve yeni teknolojilerin aile işletmelerine ulaşmasını ve aile işletmelerinin modern işletmeler haline dönüşmesine olanak sağlanması,
3. Bu programlardan mezun olan öğrencilerin kendi özel işlerini kurma becerisine sahip olacak olmaları nedeniyle, Modern İşletmeler kurma isteğinde olan mezunlara uygun teşvik ve uygulamalarının getirilmesi,
4. Aile veya bağımsız veya ortaklı işletme kuran mezunlara, yani bu sürece dahil olan ögrenci/mezunlara ölçek ekonomisinin getirilerinden de yararlanmak üzere "uygun teşvik ve desteklerin-kredilendirmenin" sağlanması
5. Mantarcılık Programı ile, yükseköğretim görmek isteyen öğrencilere öğrenim olanağı sağlanarak, meslek edindirme yönündeki çalışmalara katkıda bulunularak, yetiştirilen nitelikli iş gücünün istihdamının sağlanması, dolayısıyla kırsal alandaki gençlere meslek kazandırılması ile gizli veya açık işsiz durumundaki kırsal gençliğin istihdamının sağlanarak kente göçün önlenmesi,
6. Gelecek Üniversite sınavlarında kırsal alandaki çiftçi çocuklarının kontenjanla tarımla ilgili programlara uygun koşullarla sınavlı/sınavsız geçişlerinin sağlanması ve desteklenmesi,
7. Mevcut yapıya "hemen" müdahale etmek için sektörde üretici durumunda bulunanlara yaygın eğitim kapsamında (ilgili alanlarda programı bulunan Meslek Yüksekokulları ile tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetleriyle) gündüz/akşam eğitimleri verilmesi,
8. Çiftçi cocuklarının, işlevini kaybetmiş/kaybetmekte olan tarım meslek liselerine veya liselerin kırsal alan ve üretimle iilgili alanlarına yönlendirilerek tarımdan kopmadan modern tarım yapacak üreticiler haline dönüştürülmesi, Türkiye'nin bu alandaki büyük deneyiminden yararlanma olanaklarının tekrar düşünülmesi ve yeni uygulamaların ortaya koyarak, Meslek Yüksekokullarında bulunan tarımla ilgili alanlara kırsal gençliğin "sınavsız geçiş olanağından" yararlandırımasının sağlanması,
9. İşletmelerini geliştirmek isteyen üreticilerin tekniker veya tarım danışmanından hizmet alması yönünde uygun desteklerle teşvik edilmesi,
10. Kamuoyu'nun ve STK'ların bilgilendirilerek, inisiyatif almalarını sağlamak ve bu modeli benimseyip, sahip cıkmasını ve talepte bulunmasını sağlayarak, İlgili Kamu birimlerinin bu alanda, özellikle "kırsal gençliğin sürece dahil olmasını sağlayacak destekleyici kamu politikalarının" geliştirmesine katkıda bulunulması,
11. Kültür mantarcılığının geliştirilmesine yönelik olarak ortaya konulan ve yukarıda sıralanan görüşlerin "tarımın diğer alanları" için de geçerli olduğunun dikkate alınarak uygulamaların geliştirilmesi.