Bilim Diplomasisi, en temel tanımıyla, bilimsel ve teknolojik işbirliğinin uluslararası ilişkileri şekillendirmek ve dış politika hedeflerine ulaşmak için kullanılması sanatı ve pratiğidir. Bu alan, geleneksel diplomasinin teknik olarak "uzlaşı için müzakere sanatı" ve yabancı bir ülkede ülkeyi temsil etme becerisi olduğu gerçeğinden hareketle, bilimi bu diplomatik beceriklilik ve ustalığın merkezine yerleştirir.
Diplomasi genel olarak sert ve yumuşak güç aracı olarak değerlendirilir. Diplomasi uzlaşı için bir araç olsa da, esasen yumuşak güç (softpower) olarak kullanılan diplomasi alanları (bilim, tarım, gıda, gastronomi gibi...) örtülü olarak pozitif algı oluşturmada bir üstünlük aracı olarak da öne çıkmaktadır.
Bilim, siyasi gerilimlerin ötesinde ortak bir dil oluşturarak ülkeler arasında güven inşa etme kapasitesine sahiptir. Bu derinlikli ve etkili yaklaşım, sert (hard) ve yumuşak (soft) gücün optimizasyonuyla ortaya çıkan akıllı diplomasi (smartdiplomacy) anlayışının da vazgeçilmez bir bileşenidir.
Bilim diplomasisi üç temel boyutta ele alınabilir:
1. Bilim İçin Diplomasi (DiplomacyforScience): Diplomatik kanalların uluslararası bilimsel iş birliğini ve büyük ölçekli araştırma girişimlerini kolaylaştırmak için kullanılmasını ifade eder.
2. Diplomasi İçin Bilim (Science in Diplomacy): Bilimsel bilgi ve uzmanlığın doğrudan dış politika süreçlerini ve kararlarını bilgilendirmesi bu boyutun özüdür. Bu boyut, bilimin politikalar üzerindeki etkisini güçlendirerek, kararların kanıta dayalı olmasını sağlar.
3. Diplomasi Amacıyla Bilim (ScienceforDiplomacy): Bilimin bir "yumuşak güç" aracı olarak kullanılmasıdır. Bilimsel iş birliği, siyasi gerginlik anlarında dahi ülkeler arasında diyalog köprüleri kurar. Grubunuzun misyonunda vurgulandığı gibi, bilimi küresel dayanışma ve kalıcı barışı tesis etmeye yönelik stratejik bir araç olarak öne çıkartır.
Küresel Sorun ve Krizlerde Bilim Diplomasisinin İşlevi
Bilim diplomasisinin rolü ve önemi, özellikle Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ve hızla artan küresel zorluklar karşısında hayati bir işlev üstlenmektedir. Küresel Araştırma ve İnovasyon Yaklaşımı, bilim diplomasisinin, AB'nin dış ve güvenlik politikalarında bilim ve teknolojiye daha fazla odaklanarak yumuşak gücünü yansıtmasına ve temel değerlerini daha etkili bir şekilde takip etmesine yardımcı olacağını savunmaktadır.
Bilim, politikaların oluşmasında ve küresel sorunların çözümünde güçlü bir diplomatik araçtır:
* Küresel Sorunlara Çözüm ve İşbirliği: İklim krizi, pandemiler, gıda ve su güvencesi ile yapay zekanın etik boyutları gibi sınır tanımayan zorluklar, ülkelerin tek başına aşamayacağı niteliktedir. Bilim diplomasisi, bu alanlarda ortak araştırmayı, bilgi paylaşımını ve teknoloji transferini teşvik ederek iş birlikçi çözümlerin temelini atma potansiyeline sahiptir.
* Kanıta Dayalı Politikalar: Diplomasi için bilim boyutu, iklim müzakerelerinde bilimsel verilerin kullanımını veya sağlık politikalarında uzman görüşlerinin öncelenmesini sağlayarak, politika yapım süreçlerini spekülasyonlardan uzaklaştırmakta ve etkinliği artırmakta önemli bir araçtır.
* Sürdürülebilirlik, İrfan ve Refah: Bilimsel ilerlemeyi, insan refahını, ekosistemlerin korunmasını ve insanlığın geleceğini sürdürülebilir kılma amacı etrafında birleştirir. Bu süreçte bilgelik (wisdom) ve irfanın rehberliğinde hareket etmek, sadece teknik çözümler sunmakla kalmayıp, etik ve uzun vadeli sonuçları da dikkate alan diplomatik bir bakış açısı sunmaktadır.
Kamu diplomasisi bağlamında, esasen diplomasi artık sadece devletler arasında bir uzlaşı ve etkileşim kaynağı olmaktan çıkmıştır.Üniversiteler, araştırma kuruluşları, kanaat önderleri, medya, küresel firmalar ve sivil toplum kuruluşları gibi çeşitli aktörler, diplomasinin uygulama alanlarının genişlemesine yol açmış ve bilim diplomasisi gibi alanlar uygulamada kilit roller üstlenir hale gelmiştir.
Bu çerçevede, bilim diplomasisi, geleneksel diplomatik araçların sınırlarını genişleten, bilimi uluslararası ilişkilerin odağına yerleştiren stratejik bir yaklaşımı temsil etmektedir. Bu anlamda Bilim Diplomasisi bir vizyon olarak "dünya bilim insanlarını küresel barış ve sürdürülebilirlik ekseninde bir araya getirme hedefi ile köprüler kurarak, "Bilimle Barışın ve İrfanla Geleceğin inşa edilmesine yönelik daha güvenli, adil ve sürdürülebilir bir dünya inşa etmek mümkündür.
Bilim Diplomasisinin Stratejik Rolü
Yukarıda da kavramsal olarak verildiği gibi, bilim diplomasisi, temel olarak bilimsel iş birliğini uluslararası ilişkilerde stratejik bir araca dönüştüren bir pratik olarak tanımlanmaktadır. Sert ve yumuşak gücün sinerjisiyle ortaya çıkan Akıllı Diplomasi'nin vazgeçilmez bir bileşeni olan bu yaklaşım, bilimsel bilgiyi kullanarak dış politikayı bilgilendirir (Diplomasi İçin Bilim), bilimsel iş birliğini kolaylaştırır (Bilim İçin Diplomasi) ve en önemlisi, siyasi gerginliklerin ötesinde güven inşa eden bir yumuşak güç köprüsü (Diplomasi Amacıyla Bilim) kurmaya yönelik girişimleri güçlendirmektedir. Bu kapsamda Küresel krizler ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ekseninde bilim diplomasisinin rolü hayati derecede önemlidir. İklim, sağlık ve gıda güvencesi gibi sınır tanımayan zorluklara karşı kanıta dayalı çözümlerin üretilmesini sağlamanın yanında, insan refahını ve ekosistemlerin korunmasını merkeze alan bir anlayışla, bilgelik ve irfanın rehberliğinde hareket etmeyi teşvik etmektedir.
Sonuç itibarıyla, geleneksel diplomatik araçların sınırlarını genişleten ve bilimi uluslararası ilişkilerin odağına yerleştiren bilim diplomasisi stratejik bir çalışma alanıdır. Bu alanda kaynağın bilim insanları ve bilim dünyası olduğunun dikkate alınarak çalışılması, kuşkusuz bunun farkında olan ve bunu fırsata dönüştürmeyi dikkate alarak çalışan ve değerlendiren ülkeler için büyük kazançlar sağlayacaktır.