Alerjik konjonktivit nedir?
Alerjenin yani bedenimizde savunma sistemini uyaran bir yabancı maddeye karşı gözümüzün dış savunma sisteminin kaynağı olan konjonktiva dokusunun verdiği yanıt sonucu gözde oluşan yangıdır.
Hastada ne gibi belirtiler görülür?
Kaşıntı olmazsa olmaz şikayettir ve mutlaka vardır. Bunun yanında şiddetli olmayan kızarıklık, batma, yanma, sıklıkla su gibi ya da beyaz ve ip gibi hafif yapışkan sulanma, ışıktan rahatsız olma hissi, konjonktivada ayrıca üst ve alt göz kapaklarında şişme gibi belirtiler verebilir. Alerjik bünyeli insanlarda daha sık görülür ve çoğu zaman alerjik rinit, dermatit gibi durumlarla ilişkilidir. Güneşe direkt alerji yoktur ama güneş alerijk etkiyi ve şikayetleri arttırır.
Bulgular aniden ortaya çıkıp hızla ilerlediğinde akut alerjik konjonktivitten bahsedilir. Akut bulgular genelde polenlere ya da alerjik etkenle aniden karşılaşılmasına bağlıdır. Bulgular daha az olup (daha az kaşıntı, yanma ve sulanma gibi), tüm sene boyunca sürer ve alevlenmelerle seyrederse kronik konjonktivitten bahsedilir. Kronik bulgular genelde ev tozu, ev akarları ve hayvan tüyleri gibi sürekli karşılaşılan alerjenlere karşı gelişir. Bunun yanında küfler, göz makyaj malzemeleri, kontakt lensler ve solüsyonları, göz damlaları, parfümler, boyalar, deterjan ve sabun gibi kimyasallar alerjiye neden olabilir. Kişi alerijik bulguları deneyimledikçe neye karşı alerjisi olduğunu fark edebilir.
Alerjik Konjonktivitin çeşitleri nelerdir?
Alerjik Konjonktivitin 5 tipi vardır:
Mevsimsel en sık rastlanılan tipidir. Genellikle bahar aylarında artan polenlere karşı oluşmaktadır. Bahar aylarında ani başlayan gözlerde kaşıntı, kızarıklık, yanma, sulanma ve göz kapaklarında şişlik ile görülür. İlkbaharda ağaç, yazın çim, sonbaharda yabani ot polenleri neden olur. Kırsal ortamlarda, çiçek ve ağaçların yoğun olduğu ortamlarda şikayetler artar.
Perenial tipte yıl boyunca alerjik belirtiler vardır Sebebi genellikle ev tozu, akarlar, küf ve ev hayvanlarının tüyleridir. Daha az şiddette, yıl boyu bazı zamanlarda alevlenmelerle, fakat tüm yıl boyunca gözlenir. 1 gr ev tozunda 19 bin akar vardır. 5 yıl kullanılan bir yatakta 10 milyon kadar akar yaşar. En çok yatak, yastık, yatak takımları, battaniye, halılar, tüylü oyuncaklar, peluşlar ve perdelerde bulunur. Akarlar deri döküntüleriyle beslenir. Akar ve dışkıları havada uçmaz ama ev tozuyla hareket ederler. Akar alerjisi sık öksürük, nefes sıkışması ve hırlama belirtileriyle seyreden alerjik astıma sık burun akıntısı, peş peşe hapşırma, burun tıkanması, burun kaşınması ve gözlerde kaşınma gibi belirtileri olan alerjik nezle ve göz alerjisine neden olabilir.
Vernal tip çocuk yaşta başlayan, genelde erkeklerde görülen, kuru iklimde daha sık olan, göz yüzeyini bozucu ve ciddi komplikasyonlara yol açabilen tiptir ve sıkı takip ve tedavi edilmesi gerekir. Büyük kısmında astım, ekzema, alerij rinit gibi diğer alerji belirtileri vardır. İlkbahar aylarında bulgularda artış gözlenir. Ülkemizde Van yöresinde sıktır.
Atopik keratokonjonktivit tipinde körlük riski dahi vardır. 20'li yaşlarda başlar uzun yıllar devam eder. Göz kapaklarında ciltte pulpul dökülmeler gözlemlenir. Gözün saydam kornea tabakasında damarlanmalar, kapak yapısında bozulmalar ve katarakt gibi durumlar gözlenebilir. Genelde atopik dermatitle birliktedir. Şikayetler tüm yıl boyunca devam eder ve zaman zaman alevlenir.
Dev papiller tip kapak konjonktivasında dev kabarcıklar (papilla) ile karakterizedir. Kontakt lens kullanımı, kontakt lens solüsyonlarına karşı gelişebilir. Bazen göz protezleri ve dikişlerde bu duruma yol açabilir.
Alerjik konjonktivit tedavisi nasıl yapılır?
Genel önlemler: Bilinen en iyi tedavisi neye alerji varsa o etkenden uzak durmaktır. Şikayeti arttıran faktörün belirlenmesi önemlidir. Belirlenemezse deri veya kandan alerji testleri yapılabilir. Eğer alerjen bilinirse mümkün olduğu kadar temastan kaçınıp, ondan uzak kalmak mümkün olabilir. Kontakt lens ya da solüsyonuna, makyaj malzemelerine bağlıysa farklı marka ürüne geçilmeden şikayetler geçmez. Beraberinde alerjik astım, dermatit ve rinit varsa birlikte tedavi edilmelidir ve ilgili uzmana yönlendirilmelidir. Bunun yanında alevlenme dönemlerinde göze uygulanan soğuk kompresler şikayetleri azaltır. Ayrıca sık sık el, yüz yıkanmalı, gece yatmadan önce duş alınmalı ve böylece alerjenler bedenden uzaklaştırılmalıdır. Yine giysiler sık sık yıkanarak alerjenler uzaklaştırılmalıdır. Gözü ovuşturmaktan ve şiddetli kaşımaktan kaçınılmalıdır. Bu durum hem enflamatuar salgıları artırarak şikayetlerin daha da artmasına, korneada varsa şekil bozukluğunun artmasına ve göz etrafındaki deri dokuların sarkmasına neden olabilir.
Ev tozu ve akar alerjisi için: Odalar sık sık havalandırılmalıdır. Toz tutan halı, perde, mobilya ve koltuk takımları yerine toz tutmayan ürünler kullanılmalıdır. Halı yerine kilim (hatta yatak odasında halı bulundurulmamalıdır), kumaş perde yerine stor ya da jaluzi, kumaş koltuk yerine deri ya da suni deri kullanılmalıdır. Nevresimler ve battaniyeler yünlü, pamuklu değil sentetik ürünlerden seçilmelidir ve haftada bir değiştirilmelidir. Yatak nevresimleri ve yastık kılıfları, giysiler, perdeler 60 derecede 1 ya da 2 haftada bir yıkanmalıdır ve ütülenmelidir. Elektrik süpürgeleri kuvvetli çekime sahip, hepa filtreli ve suya çeken özellikte olmalıdır. Yüklük, giysi dolapları ve kitaplıklar çok toz tutacağından kapaklı olmalı, kapalı odalarda muhafaza edilmeli ve yatak odasında olmamalıdır. Mobilya üzeri tozlar hafif nemli bezlerle yavaşça temizlenmelidir. Standart önlemlere rağmen evleri akarlardan arındırmak mümkün olmayabilir. Ancak yeni geliştirilen nanokapsül teknolojisi ile üretilen su bazlı sprey, akarları öldürebilirler.
Polen alerjisi için: Sabah saat 6-10 arası ve akşamüstü dışarı mümkün olduğu kadar çıkılmamalı (polenlerin en yoğun olduğu saat) ve bu dönemde pencereler açılmamalıdır (ev tozu ve akar alerjisinin tam tersine). Polen filtreli ev ve araba klimaları kullanılmalı ve değiştirilmeli, çim, çiçek, ağaçların bol olduğu yerlerde bahar ve yaz aylarının başında gitmekten kaçınmalı, bahçe işleriyle mümkün olduğu kadar uğraşılmamalıdır. Dışarı çıkılacaksa gözleri saran bir güneş gözlüğü faydalıdır.
İlaçlar: Alerjik konjonktivitte tüm bu önlemler yetersiz olursa antihistaminik (akut bulgu ve şikayetleri azaltır) ya da mast hücre stabilizatörü damlaları (alerjenlerin devam eden etkilerini azaltarak uzun süre kullanımda rahatlama sağlar ve alerji mevsimi boyunca profilaktik olarak kullanılabilir) ya da bunların kombinasyonlarını içeren göz damlaları kullanılabilir. Akut vakalarda kısa süreli steroidli, kronik vakalarda uzun süreli kullanılabilecek immunomodülatör göz damlaları vardır. Eğer şiddetli göz alerjisi ya da eşlik eden saman nezlesi (alerjik rinit) de varsa ek olarak ağızdan antihistaminik (antialerjik) tabletler ve antialerjik ve steroidli burun spreyleride kullanılabilir. Bunun yanında yardımcı olarak konjonktivadaki alerjenleri yıkamak ve gözdeki seviyelerini azaltmak için suni gözyaşı damlaları, kızarıklığı önlemek için hafif alerjilerde vazokonstrüktör (damar daraltıcı) damlalar kullanılabilir. Çok şiddetli göz alerjilerinde ya da saman nezlesi denilen mevsimsel alerjik rinit ve konjonktivitin birlikte olduğu durumlarda aşı (immunoterapi) tedavisi (derialtı ya da dilaltı) son yıllarda yapılmaktadır.
Tüm bu ilaç tedavileri hastadan hastaya değişmekte olup mutlaka göz doktorunuzun kontrolü altında kullanılmalıdır.
Doç. Dr. Çağatay ÇAĞLAR
Hitit Üniversitesi Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi
Çorum Tabip Odası Başkanı
