Çankırı Karatekin Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi hemşehrilerimiz Dr. İsa Yıldırım ve Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Doç. Dr. Hatice Yıldırım, 19 Mayıs Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı nedeniyle Bengütürk TV’ye konuk oldu.
Gazeteci Eda Yerci’nin programına konuk olan Dr. İsa Yıldırım ve Doç. Dr. Hatice Yıldırım programda günün anlam ve önemine binaen açıklamalarda bulundular.
19 Mayıs 1919 tarihinin Milli Mücadele tarihimizde ve yeni Türk Devleti’nin kuruluşunda çok önemli yere sahip olduğunu dile getiren Yıldırım, “Atatürk bu olayı hem milli kurtuluş hareketinin başlangıcı saymış, hem büyük nutukunu bu olayla başlatmıştır. Ayrıca doğum gününü soranlara 19 Mayıs’ı işaret etmiştir” dedi.
Konuşmasının devamında 19 Mayıs 1919’a gelen süreci detaylı bir şekilde anlatan Yıldırım, programda şu bilgileri verdi: “1. Dünya Savaşı’nın sona ermesi ile 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalanmıştır. Mondros Mütarekesi’ne 7 ve 24. Maddelerinden güç alan itilaf devletleri Osmanlı topraklarında işgallere başladılar. İşgallere gerekli karşılık verilemedi çünkü Osmanlı ordusu terhis edildi, Osmanlı Devleti’nin savaş araç ve gereçleri kontrol altına alındı, Haberleşme ve ulaşım kontrol altına alındı, Osmanlı yönetimi denetim altına alındı, Boğazlar denetim altına alınarak Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısı kesildi ve azınlıklar kışkırtıldı. İşgaller Mondros Mütarekesi’ne dayanılarak başlamıştır. 3 Kasım 1918’de Musul’u işgal ederek İngilizler işgal faaliyetlerini başlattılar. 13 Kasım 1918’de ise Yunanlılar da içinde olmak üzere İtilaf donanması İstanbul’u filen işgal etti. Aynı gün Mustafa Kemal Paşa İstanbul’a gelmiş, Kartal İstimbotu ile boğazı geçerken işgalciler için “Geldikleri gibi giderler” demiştir. Mustafa Kemal Paşa İstanbul’da yaklaşık 6 ay kadar kalmış ve burada bir şey yapmanın imkansız olduğunu anladığı zaman Anadolu’ya geçme kararı almıştır.
Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesinde Pontus Rum Cemiyeti’nin çalışmaları sonucunda bölgedeki Rum halkı karışıklıklar çıkarıyor ve olayın sorumlusu olarak da Türk halkı gösteriliyordu. Bu durum karşısında İngilizler, Osmanlı Hükûmeti’ne bölgede güvenliğin sağlanmasını; aksi takdirde, bölgeyi işgal edeceklerini bildirdiler. Rumların da zaten beklentisi, bölgenin İngilizler tarafından işgal edilerek Rumların işlerinin kolaylaştırılmasıydı.
Bölgede güvenliğin sağlanması için İstanbul yönetimi IX. Ordu Müfettişi olarak Mustafa Kemal’i görevlendirdi. Mustafa Kemal bölgede hareket edebilmek için IX. Ordu Bölgesindeki sivil makamlara da emir verme yetkisini aldı. 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal Paşa Samsuna çıktı. Samsun’a çıkışla birlikte; Mustafa Kemal Millî Mücadeleyi başlattı. Mustafa Kemal “Ya istiklal! Ya ölüm!” parolasını benimsedi. Kurtuluşun ulusal olacağı vurgulandı.
19 Mayıs gününün, Atatürk’ün Samsun’a çıkıp, Milli Mücadeleyi buradan başlatmasının onuruna, bugünün unutulmaması için Samsun halkı tarafından “Gazi Günü” olarak 1926 yılından itibaren mahalli bir gün olarak kutlanmış olmasıdır. Samsunlular her yıl belirli bir program çerçevesinde bu günü kutlamış ve uzun yıllar bu günün resmi bir bayram olarak kabul edilmesi için çalışmışlardır.”