Bazı ülkelerde ödüncün devletleştirilmesi, hususi şahısların veya zahit kimselerin takva saikiyle kendi hesaplarına ödünç vermelerine engel değildir. Bir çok bakımdan dünyevi olan bu hadiseyi tarihçi Abdülhay el-Kettani nakletmektedir ki buna göre zengin bir müslüman, 20.000 altın lira tutan servetini takva saikiyle faizsiz ödünç vermeleri için vakfetmiş ve uzun zaman bu sermayeden istifade edilmiştir.
Yine Muhammet Hamidullah’ın naklettiğine göre bir asır önce Haydarabat şehrinde, bir mutasavvuf olan Seyyit Muhammed Ömer namında bir müslüman, bugün de halen yaşayan bir müessesenin temellerini atmıştır. Kendisi iyi tanınmış ve itimat edilmiş bir insan olduğundan dostları ve arkadaş muhiti, mallarından ayırdıkları sadakaları fakirlerin ihtiyaçlarında kullanmaları için doğrudan doğruya kendisine getirip veriyorlardı. Her sene getirilip bırakılan sadakalarla bu iş için teşkil etmiş olduğu sermaye gittikçe artmaktaydı. Ayrıca geri getirilip iade edilen ödünçler de yine ödünç verilme işinde kullanılıyordu.
1963 yılında Mısır’da kurulan bir faizsiz banka deneyimini de zikretmek istiyorum.
İlk olarak Nil boyunca 53 köyde yaşayan 2 milyon insanın iş sahasının ortasında bulunan 40 bin nüfuslu Mit Ghamr kasabasında 25 Şubat 1963’de Prof.Dr. Ahmet Neccar’ın öncülüğünde 1000 mevduat sahibi tarafından bir banka açıldı. Tahminen 60.000 mevduat sahibi ve iş hayatında da dört şubesi vardı. Bankadaki tasarruf sahiplerinin sayısı 1.250.000 yatırım sahiplerinin sayısı 4000 kişiydi. Hesap tutanaklarında toplam para yekunu 2.600.000 sterlindi.
Bu faizsiz bankacılık deneyi, Nil deltasında yer alan köylerin tasarruf ve yatırım eğilimini büyük ölçüde artırmıştı. Değişimin temelinde tutarlı tasarruf projesi bulunmaktadır. Amaç devletin karışmasına lüzum kalmadan köylerin endüstrileşmeye başlamasıydı.
Böyle bankaların mevduatları üç çeşittir:
1- Mevduat hesabı: En az beş dolar yatırılarak açılmıştır. İstenince çekilebilir, faiz ödenmez.
2- Sosyal hizmetler için kullanılan paralar; hayır amacıyla bankanın güvenliğine tevdi edilen bağışlardan teşekkül eder. Bunlar, tasaruuf sahipleri için kaza sigortası olarak kullanılır.
3- Yatırım meblağı, en az bin Mısır lirasıyla açılmıştır. Mevduatlar, bir yılda çekilebilir. Sahiplerine bankanın kârından, mevduatın bankada durma süresine ve miktarına göre kâr verilir.
Bankanın kuruluşundan beri istikrazların yani kredilerin geri ödenmemesi gibi bir durum olmamıştı. Bankanın başkanı Prof.Dr. Ahmet en-Neccar, bu durumu banka sisteminin doğurduğu toplumsal baskıya bağlıyor. Banka idaresinde bölge halkının idareci bulundurması, bankaların halka ait olması; bankaları aldatmaya ve zarar verdirmeye kalkışacak kişiler üzerinde kendi sosyal otokontrolünü uygulamasını sağlamıştı. Ancak bu girişim, varlığını bir kaç yıl koruyabildi. Yıl; 1973