FATİH BATTAR/M.BURAK YALÇIN
Ankara Üniversitesi ile Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün iş birliğinde Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi, İstanbul Arkeoloji Müzeleri ve Çorum Müzesi envanterinde bulunan Hitit çivi yazılı tabletlerin yapay zeka kullanılarak okunacak.
“Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ndeki Çivi Yazılı Tabletlerin 3 Boyutlu Olarak Taranması ve Boğazköy Tabletlerinin Yapay Zeka Tarafından Okunması” projesinin anıtım toplantısı Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan’ın katılımıyla Çorum Müzesi’nde gerçekleştirildi.
Dr. Zeynel Karacagil yürütücülüğünde, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Hititoloji Anabilim Dalı'ndan Doç. Dr. Özlem Sir Gavaz koordinatörlüğünde ve bilimsel danışmanlığında yürütülen projede, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi'nden Dr. Öğr. Üyesi Gülgüney, Masalcı Şahin, baş yazılım mimarı Emre Cırık, 'önyüz geliştirmecisi' Enes Öztürk, doktora öğrencileri Semra Dalkılıç, Cansu Altun, Şafak Beldan, yüksek lisans öğrencisi Melih Salih Keçeci, lisans öğrencileri Seminay Kabadayı, Hazel Yamaç Kara görev alıyor.
Projenin tanıtım toplantısına Belediye Başkanı Halil İbrahim Aşgın, Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar, Hitit Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ali Osman Öztürk, AK Parti İl Başkanı Yusuf Ahlatcı, Kültür ve Turizm Müdürü Sümeyra Şengül, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Dünyada bir ilk olarak hayata geçirilen proje ile ilgili bir konuşma yapan Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Nadir Alpaslan; “Üzerinde yaşadığımız Anadolu toprakları insanlık tarihinin yazıldığı medeniyetler, uygarlıklar açısından yeryüzünün en önemli toprak parçalarından birisidir. Bu topraklar dünyanın en büyük imparatorluklarını ortaya koymuştur. Anadolu toprakları tarih ve kültür açısından dünyanın en önemli yerleşim yerlerinden birisi.” dedi
Bakanlık olarak arkeolojik kazılara önem verdiklerinin anlatan Alpaslan; “Bu çerçevede tüm imkanlarımızla arkeolojik kazıların arkasında olduk, olmaya da devam edeceğiz. İnsanlar yazı ile birlikte uygarlıklar oluşturmaya başladı. Yazı ile birlikte bilimi, ilimi geliştirmeye başladı. Bu çerçevede Çorum’da bu topraklarda yaşamış Hititlerin çivi yazılarının okunması, çözülmesi bilime kazandırılması son derece önemli. Ankara Üniversitesi ile geçen bu yıl bu projeyi başlattık ve çok hızlı bir şekilde sonuçlandıracağız.” diye konuştu
Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Ünüvar ise Ankara Üniversitesi olarak yapay zeka ile binlerce yıl öncesinden gelen tarihi öğrenmenin büyük bir onur ve gurur kaynağı olduğunu ifade ederek; “Belki binlerce yıl öncesinden arkeologların kazıyarak, binbir zahmetle kazıyarak bulduğu eserleri izleyerek belki o gün neler yaşandığını bileceğiz ama bin yıl sonra sadece biz, içinde yaşadığımız mekânsal ya da atmosferi yansıtmayacağız, bizim bıraktığımız teknolojik izler de binlerce yıl sonrasının tarihine akacak. Bu yapay zeka programlarıyla bizler çok daha iyi bir şekilde hem geçmişi anlama hem de geleceğe adım atma durumunu da yaşamış olacağız.”ifadelerini kullandı.
Projenin yürütücüsü Dr. Zeynel Karacagil ise Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara Üniversitesi ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi tarafından yürütülen çalışmada bin 954 yüksek çözünürlüklü fotoğrafla yapay zeka sürecini başlattıklarını belirterek; “İlk etapta bunlardan 500’ünde yapay zeka ile öğrenme süreci planlandı. Yapay zeka çalışmalarında yüzde 75,66 başarı sağlandı. Bu genel bir ortalama. Yapay zekanın bazı karakterleri yüzde 95 başarıyla yakaladığı durumlarda var. Bazı karakterleri ise yüzde 50 ile yakaladı. Yüzde 75,66 çok büyük bir başarı. Bazı tabletlerin kırık olması, deforme olmaları birçok faktör bunu etkiliyor. Ama yüksek çözünürlüklü fotoğrafları farklı algoritmalarla çözmeye çalışıyoruz. İlk fazda yüzde 75,66 oranı akademisyen camiası ve ülkemiz için büyük bir başarı. İlk defa çivi yazılı tabletlerde, Boğazköy tabletlerinde uygulanan proje dünyada ilk kez yapılıyor. İlk defa böyle bir başarıyı yerli ve milli akademisyenlerimizle çalışanlarımızla yapmak bizim için bir övünç ve gurur kaynağı. Yapay zeka alanında sadece yabancıların çalışma yapabileceği algısını da kırmış oluyoruz. Çünkü bir projenin ilk fazında yüzde 75,66 oranlık bir başarı çok önemli. İlk yılda çeşitli farklı sonuçlarda elde ettik. Bunları ilerleyen dönemlerde Hititolog uzmanlarımız açıklayacak” şeklinde konuştu.
Projenin ikinci dönem hedeflerinde okunan çivi yazılı tabletlerden elde edilen bilgilerle bir sözlük hazırlanacağını açıklayan Dr. Karacagil, “Bu sözlükten ilk etapta akademisyen uzman Hititologlar faydalanacak gibi gözükse de bu alana ilgi duyan öğrenci olsun lisansüstü eğitim ağalan öğrenci olsun veya herkes faydalanacak. Ayrıca kuracağımız Hitit Dijital Kütüphanesinin içerisine yapay zekanın sonuçları ile çalışacak bir modül ekleyeceğiz. Hititçe ve Hititçe’nin karşılığı olan transliterasyonunu göreceğiz” dedi
Programın sonunda yapay zeka ile çivi yazılı bir tablet canlı olarak çözümlendi.
