Kur'an-ı Kerim'de geçen istihza; başkasının söz ve davranışını kusurlu görmek veya göstermek amacıyla onu alaya alıp küçük düşürmektir. Kur'an; insanlarla onların inanç ve fikirleriyle alay etmeyi, cahiliyye putpe restleri gibi zihnen ve ahlaki bakımdan gelişmemiş topluluklara has bir davranış olarak değerlendirmiştir.
İslam ahlak ve edep kurallarının yer aldığı Hucurat suresinde Müslümanlar arasındaki barış ve kardeşliğin önemi vurgulandıktan sonra kardeşlik ve dostluk ilkeleriyle bağdaşmayan, insanların manevi kişiliğine saygısızlık ifade eden, onur ve haysiyetini zedeleyen davranışlar arasında istihzaya (alay etmeye)de yer verilmektedir.
"Ey müminler, bir topluluk diğer topluluğu alaya almasın. Belki de onlar, kendilerinden daha hayırlıdır/iyidirler. Kadınlar da kadınları alaya almasınlar. Belki onlar da kendilerinden daha iyidirler." (Hucurat-11)
Fahreddin Razi, bu ayetteki istihzanın "insanın mümin kardeşine yüceltici bir nazarla bakmaması, ona saygısız davranması, mevki ve itibarını küçümsemesi" anlamına geldiğini belirtir.
Burada bir kimseyle alay etmemek yani mümin kardeşiyle alay etmekten ve onu tenkit edip sövmekten sakınmak emredilmektedir. Kimse, ben bunu söyler geçerim ama kimse bilmez, diye düşünmemelidir. Zira kıyamet günüde büyük küçük her şeyin amel defterinde kayıtlı olduğunu görecektir.
Bu konuda birkaç hadisi de burada zikredelim:
"Bir Müslümanla alay eden kimse üzerine, yetmiş yıllık günah yazılır."
Muaz b. Cebel'in rivayet ettiği hadiste Hz. Peygamber (sav) şöyle buyuruyor:
"Her kim bir kardeşini tövbe ettiği günahından dolayı ayıplayıp kınarsa, o günahı kendisi de işlemeden ölmez."
Hz. Peygamber (sav) buyuruyor ki:
"Mümin olan kimsenin dilinden fuhşiyat (çirkin sözler) sadır olmaz/çıkmaz. Kendisi de çirkin söz kullanan kimse olamaz. İnsanlara yaramaz söz söylemez, sitem etmez, sövmez, lanet etmez ve koğuculuk yapmaz. Mümin kardeşini alaya alıp eğlenmez. Muhakkak ki Allah, çirkinliği ve çirkin söz söyleyenleri sevmez."
İstihza etmek, alay etmek günah ve haramdır. Duyup da gülen kişi de haram işlemiş olur.